Als verhalenmaker en campagnedenker ben ik altijd op zoek naar wat communicatie écht effectief maakt. In mijn boek Supercharge Your Stories vatte ik dat samen in een eenvoudige formule:
Aandacht + Simpel = Effectieve communicatie
Maar die formule is geen vrijblijvende vuistregel. Ze raakt aan twee fundamentele psychologische principes: aandacht en cognitief gemak. Aandacht zorgt dat een boodschap überhaupt binnenkomt. En cognitief gemak bepaalt of die boodschap prettig aanvoelt, overtuigt en beklijft.
Laten we eerst kijken naar hoe aandacht werkt in het brein en waarom dat de eerste onmisbare stap is in iedere campagne.
Voordat cognitief gemak een rol kan spelen, moet je boodschap eerst opgemerkt worden. Aandacht is de poort naar effectieve communicatie. Zonder aandacht is zelfs de eenvoudigste boodschap kansloos.
Neurowetenschappelijk onderzoek toont aan dat onze aandacht vooral wordt getrokken door:
In campagnes betekent dit dat je aandacht strategisch moet aanspreken: met emotie, verrassing, herkenbare gezichten en visuele contrasten.
Ons brein ontvangt continu duizenden prikkels, maar slechts een fractie daarvan bereikt ons bewustzijn. Aandacht werkt als een spotlight: alleen wat in dat licht valt, wordt verwerkt. Dat spotlight wordt aangestuurd door twee mechanismen:
“The brain’s attentional spotlight can only focus on one thing at a time and only for about 10 minutes.” John Medina, Brain Rules (2008)
Als je boodschap níet de aandacht vangt, doet de rest er niet meer toe. Geen verwerking. Geen overtuiging. Geen actie.
Denk aan praktische voorbeelden:
Pas als de aandacht is gepakt, kan cognitief gemak zijn werk gaan doen.
De Amerikaanse psycholoog Daniel Kahneman bekend van Thinking, Fast and Slow legt het prachtig uit. Hij zegt dat ons brein werkt met twee systemen:
Dat snelle systeem houdt van dingen die moeiteloos voelen. Wanneer iets makkelijk te verwerken is omdat het vertrouwd is, helder geformuleerd of visueel duidelijk voelt het direct ook als juist, prettig en zelfs geloofwaardig.
“When you are in a state of cognitive ease, you are probably in a good mood, like what you see, believe what you hear, trust your intuition…” — Daniel Kahneman (2011)
En:
“A reliable way to make people believe in falsehoods is frequent repetition, because familiarity is not easily distinguished from truth.” — Kahneman (2011)
Helderheid en herhaling vergroten dus overtuigingskracht, zelfs als de inhoud feitelijk dubieus is. Dat maakt cognitief gemak zowel krachtig als kwetsbaar voor communicatie én ethiek.
1. Moeilijk leesbaar = minder waar
Dezelfde zinnen in een moeilijk lettertype (Brush Script) worden minder betrouwbaar gevonden dan in een standaard font (Arial). Reber & Schwarz, 1999; Kahneman, 2011
2. Moeilijke namen = gevaarlijker
Stoffen met lastige namen (“Hnegripitrom”) werden als schadelijker ervaren dan stoffen met simpele namen (“Magnalroxate”). Song & Schwarz, 2009
3. Moeilijke instructie = lagere motivatie
Als een taak moeilijk leesbaar werd gepresenteerd, vonden deelnemers die taak zelf ook moeilijker en hadden ze minder vertrouwen. Alter, Oppenheimer et al., 2007
4. Vertrouwd = waarachtig
Chinese tekens die vaker werden getoond, kregen een positievere betekenis zonder inhoudelijke reden. Zajonc, 1968
5. Eenvoudig design = meer vertrouwen
Een simpele layout bij financiële instructies leidde tot meer vertrouwen én bereidheid tot actie. Novemsky et al., 2007
6. Rijm = waarheid
Spreuken die rijmden werden vaker als waar beoordeeld: “What sobriety conceals, alcohol reveals” werkte overtuigender dan: “What sobriety conceals, alcohol unmasks.” McGlone & Tofighbakhsh, 2000
Wanneer je de aandacht hebt, moet je die vasthouden. Dat lukt alleen als je boodschap makkelijk te verwerken is.
Verhalen zijn het ideale voertuig om aandacht én cognitief gemak te combineren:
Een eenvoudig verteld verhaal neemt mentale drempels weg en blijft hangen. Precies wat je wilt bij campagnes.
Cognitief gemak is geen communicatietruc. Het is een neuropsychologisch fundament. Maar het werkt alleen als je eerst de aandacht van het brein weet te grijpen.
De formule zegt dan ook precies wat er moet gebeuren:
Aandacht + Simpel = Effectieve communicatie
Zonder aandacht? Geen ingang. Zonder eenvoud? Geen verwerking. Met beide? Dan maak je impact.
Ook impact maken met communicatie? Neem contact met ons op.
Paul Hillesum